Yarın Çok Geç Olabilir: ESA’nın Uzay Sağlık Endeksi Ne İşaret Ediyor?

Dünya yörüngesi giderek daha kalabalık ve kirli hale geliyor. Bu durum, çarpışma risklerini artırıyor ve uzay faaliyetlerinin sürdürülebilirliğini tehdit ediyor. Avrupa Uzay Ajansı (ESA), bu etkiyi somutlaştırmak için yıllık Uzay Çevresi Raporu’na “Uzay Çevresi Sağlık Endeksi” adlı yeni bir ölçüt ekliyor. Bu endeks, yörüngenin ne kadar sağlıklı veya stres altında olduğunu tek bir puanla ifade ediyor ve 200 yıllık bir perspektifte sonuçları öngörüyor.

ESA uzmanı Stijn Lemmens’e göre endeks, uzay çöplüğüyle mücadele uygulamalarının sonuçlarını ölçülebilir hale getiriyor ve ortak bir dil sağlıyor. Amaç, tıpkı iklimde sıcaklık gibi, uzay için net bir göstergeye sahip olmak. Endeks; nesnenin boyutu ve şekli, yörüngede kalma süresi, çarpışmadan kaçınma kabiliyeti, görevi bitince patlama riskini azaltan “pasivasyon” önlemleri ve parçalanma olasılığı gibi faktörleri bir arada değerlendiriyor. Yüksek puan daha olumsuz etkileri, düşük puan ise daha sürdürülebilir davranışı gösteriyor. Gelecekte bu, cihazlardaki enerji verimliliği etiketleri gibi “A” sınıfı sürdürülebilir misyonlar şeklinde derecelendirilebilir.

Endeksin küresel skoru, tüm nesnelerin etkilerini toplayarak yörüngenin genel durumunu referans bir bazla karşılaştırıyor. Sürdürülebilirlik eşiği “1” olarak belirlenmişken mevcut durum “4” seviyesinde; yani 2014’teki kılavuzlara göre öngörülen sağlıklı düzeyin dört katı daha riskli. Büyük uydu takımyıldızlarının artışı ve mevcut enkaz, riski yükseltti. Birçok operatör önlem alsa da daha güçlü adımlar gerekiyor.

Endeks; görev tasarımında çevresel etkiyi azaltmak, lisanslama ve sigorta süreçlerinde kriter oluşturmak, güncel kılavuzlara girdi sağlamak gibi pratik kullanımlara sahip. ESA, “Sıfır Enkaz 2030” hedefi için politika seçeneklerini bu modelle değerlendirdi ve eşiği aşmayacak yolu belirledi. Neden şimdi? Çünkü bugün eklenen her nesne, onlarca yıl sürecek kümülatif riski büyütüyor; bazı yörüngeler erişilemez olabilir ve maliyetler fırlayabilir. Sağlık Endeksi, ölçülebilirlik ve ortak çerçeve sunarak uzayda sorumlu davranışı teşvik ediyor.

Kaynak: ESA